LEGIONOWSKI. Co działo się w Legionowie przez 100 lat – [Część II]
2019-01-06 4:25:16
Szpital Gminny przy ul. Mickiewicza w Legionowie,
ok. 1942/43 r.
Fot: Muzeum Historyczne w Legionowie
Kalendarium Legionowa i powiatu Legionowskiego:
1939
● 25 lutego – otwarcie linii kolejowej Wieliszew – Skrzeszew – Nasielsk.
● 29 sierpnia – przybycie na lotnisko polowe w Poniatowie rzutu powietrznego Brygady Pościgowej (23 samoloty myśliwskie i 3 samoloty łącznikowe).
● 8 września – powołanie zarządu Gminu Legionowo czasu wojny. Komendant posterunku Policja Państwowej w Legionowie Teodor Domeracki mianował tymczasowym wójtem Legionowa społecznika i przedsiębiorcę Mikołaja Bożyma.
● 12 września – Niemcy rozbili polską linię obrony między Zegrzem a Rynią i przekroczyli linię Bugu.
● 13 września – Niemcy wyparli jednostki polskie z rejonu Michałowa i Poniatowa.
● 14 września – wojska niemieckie wkroczyły do Legionowa.
● 28 września – w pałacu w Jabłonnie miało miejsce podpisanie aktu kapitulacji Twierdzy Modlin.
1940
● 24 lutego – po prowokacyjnym zamordowaniu komisarycznego wójta Gminy Legionowo Reinholda Marielke i jego żony Elisabeth Niemcy przeprowadzili masowe aresztowania wśród mieszkańców Legionowa, Jabłonny i innych sąsiednich miejscowości.
● 26 lutego – w lesie pod Palmirami zostali zamordowani w masowej egzekucji aresztowani dwa dni wcześniej mieszkańcy Legionowa i okolic. Znaleźli się wśród nich m.in. Mikołaj Bożym (wójt Legionowa czasu wojny), Stanisław Gierczyński (właściciel fabryki guzików) oraz Henryk Starczewski z Jabłonny (inwalida, bohater wojny 1920 r.).
● Wiosna – w ramach Zbrodni Katyńskiej NKWD zamordowało co najmniej 46 oficerów garnizonu Legionowo oraz 3 legionowskich policjantów.
● 15 listopada – Niemcy utworzyli na terenie legionowskiego Ludwisina getto.
1941
● Sierpień – w Beniaminowie (Białobrzegach) Niemcy założyli obóz dla jeńców z Armii Czerwonej.
1942
● Luty–marzec – w budynkach przedwojennego Centrum Wyszkolenia Kolejowego rozpoczął działalność szpital Bułgarskiego Czerwonego Krzyża, który fukcjonował w tym miejscu do 1944 r.
● 3 października – likwidacja getta w Legionowie, około 1500 osób wywieziono do obozu zagłady w Treblince, a około 200 osób Niemcy zamordowali na miejscu.
1943
● 17 czerwca – podczas potyczki z Niemcami na szosie Strużańskiej w okolicach Stanisławowa polegli podchorążowie AK Stanisław Felicki „Skiba” i Mieczysław Stępnowski „Alfa” z II Batalionu Jabłonna.
● 20 czerwca – w trakcie potyczki na Bukowcu zostali schwytani przez Niemów, a następnie zamordowani podchorążowie AK Stefan Majewski „Warta” i Jerzy Dąbrowski „Lato” z I Batalionu Legionowo.
1944
● 30 lipca – III Batalion Nieporęt AK przystąpił do realizacji akcji „Burza”. Oddział dowodzony przez ppor. Zygmunta Mireckiego „Zima” wyzwolił obóz jeńców sowieckich w Beniaminowie.
● 1 sierpnia – w Legionowie wybuchło powstanie warszawskie. Tego dnia walki z Niemcami toczyły się na ulicach Kopernika, Kościuszki, na barykadach przy zbiegu szos zegrzyńskiej i strużańskiej oraz przy wykolejonym pociągu między Legionowem–Przystankiem a Chotomowem. Tego dnia poległ pierwszy legionowski powstaniec – Mieczysław Wójcik „Wierzba”.
● 2 sierpnia – powstańcy toczyli walkę z niemieckimi czołgami na szosie warszawskiej. Tego dniach polegli 16–letni harcerze, członkowie Szarych Szeregów Zenon Kałamaja „Zieńko” i Sławek Klejment „Huragan”, a Zbigniew Zakrzewski „Arab” został śmiertelnie ranny.
● 3 sierpnia – pomiędzy Chotomowem, a Legionowem–Przystankiem stoczono trwającą około ośmiu godzin, największą bitwę powstania w Legionowie. W jej trakcie poległ dowódca 3 Kompanii ppor. Stefan Krasiński „Kacper”.
● 4 sierpnia – dowódca I Rejonu Legionowo VIII Obwodu „Obroża” Armii Krajowej płk Roman Kłoczowski w trosce o bezpieczeństwo ludności cywilnej ogłosił zakończenie działań powstańczych na terenie Legionowa.
● 19 sierpnia – w kolonii Wieliszew Niemcy rozbili Kompanię Bojową „Korab”, mordując na miejscu schwytanych w okolicy Nowopola powstańców i cywili. Dowódca kompanii ks. Konstanty Radziwiłł został uwięziony i zamordowany ok. 14 września na terenie koszar w Zegrzu Północnym.
● Sierpień i wrzesień – przez okolice Legionowa, Jabłonny, Nieporętu, Wieliszewa, Chotomowa i Olszewnicy przetoczyła się fala przymusowych wysiedleń ludności cywilnej ze strefy przyfrontowej oraz aresztowań i egzekucji osób zaangażowanych w działania powstania warszawskiego.
● 25 października – wycofujące się wojska niemieckie wysadziły w powietrze kościół w Jabłonnie, podpalony został również pałac Potockich.
● 28 października – do Legionowa wkroczyły wojska Armii Czerwonej kończąc okres okupacji niemieckiej.
● 29 października – początek aresztowań uczestników konspiracji akowskiej w Legionowie przez sowiecki kontrwywiad wojskowy Smiersz.
1945
● W legionowskich koszarach zaczęły stacjonować jednostki 1. Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki m.in. 1. Batalion Saperów, który podjął się akcji rozminowywania. W 1956 r. zmieniono nazwę dywizji na 1. Warszawską Dywizję Zmechanizowaną im. Tadeusza Kościuszki, która była związana z Legionowem do 2012 r.
● Marzec – powstanie Gminnej Rady Narodowej w Legionowie.
● Kwiecień – W Legionowie w budynku dawnej Szkoły Handlowej przy ulicy Kopernika miało miejsce rozpoczęcie roku szkolnego w Koedukacyjnym Gimnazjum i Liceum Samorządowym im. Marii Konopnickiej. W tym samym roku w szkole przeprowadzono pierwszy egzamin maturalny. Od 1974 r. szkoła ta zaczęła nosić nazwę Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej w Legionowie.
Opracował: Rafał Degiel