SPACERKIEM PO MIEŚCIE. Willa mistrza – Dom przy ul. Balonowej 6

Willa przy Balonowej 6 pozostaje od lat kilkudziesięciu w rękach tej samej rodziny. Jej historię przybliżył mi Pan dr Janusz Pomaski, krewny sławnego budowniczego domu

W roku 1934 porucznik Władysław Pomaski wzniósł dom na leśnej posesji o powierzchni ponad 2000 metrów kwadratowych, zakupionej od Maurycego hrabiego Potockiego. Wówczas ulica na Bukowcu nie miała nazwy. Istniejący do dziś dom jest zamieszkały przez rodzinę Pomaskich – syna Kazimierza i córkę Janinę Dzierżanowską. Na sąsiednich posesjach powstały inne, zachowane do dziś domy oficerskie, jak np. willa płk. Romana Kłoczkowskiego „Grosza” przy Słonecznej, czy kapitana Stefana Nowickiego u zbiegu Balonowej i Słonecznej.

Wykusze i tarasy

Dom pozornie wygląda na murowany, jednak zbudowany został z grubych, drewnianych bali i otynkowany zarówno na zewnątrz jak i wewnątrz. Główne wejście do zabytkowej willi znajduje się od strony ulicy Balonowej. Do wnętrza można dostać się po kilku stopniach betonowych schodków, które prowadzą na werandę. Stąd przechodzimy do obszernego holu z klatką schodową i drzwiami do poszczególnych pomieszczeń. Na parterze mieści się kuchnia z wejściem poprzedzonym kilkustopniowymi, także betonowymi schodkami. Dawniej wejście takie nazywano wejściem kuchennym. Potrawy przygotowywane w kuchni wynoszone były do holu i dalej roznoszone do poszczególnych salonów.
Na parterze znajdują się dwa salony. Jeden z dwoma oknami a drugi z wielobocznym wykuszem, oba od strony ogrodu. Wykusz, według „Ilustrowanej Encyklopedii – architektura i budownictwo” to: fragment budynku w kształcie prostokąta lub wieloboku występujący z lica ściany zewnętrznej, dawniej stosowany w celu powiększenia powierzchni pomieszczeń usytuowanych przy zewnętrznych ścianach budynku.
Po przeciwnej stronie budynku – taras z kilkoma schodkami. Od strony ogrodu wspomniany wystający nieco przed lico muru wykusz. Nad nim kolejny, mniejszy nieco taras, na który można dostać się z salonu na piętrze.
Do pomieszczeń na piętrze prowadzą drewniane schody do małego przedpokoju. Stąd drzwi wiodą do łazienki i salonów. Z nich właśnie można było dostać się na tarasy: od ulicy Balonowej i od strony ogrodu.

Z Pomasek do Legionowa

Postać Władysława Pomaskiego wiąże się z historią naszego miasta, a ściślej z przedwojennym legionowskim baloniarstwem. O jego wojskowej karierze dowiemy się ze spisanego przez niego życiorysu, który zachował się w zbiorach rodziny.
Major Władysław Pomaski urodził się 5 kwietnia 1895 roku w miejscowości Pomaski Wielkie, w gminie Serock. Wykształcenie podstawowe zdobył w Macierzy Szkolnej w Krasnem i szkole miejskiej w Łomży. W roku 1914 ukończył Szkołę Przemysłowo-Techniczną J. Dall – Trozzo w Warszawie. Bardzo aktywnie działał w drużynie harcerskiej. Uczył później w Sieluniu. Działał też w Polskiej Organizacji Wojskowej. Do grudnia 1918 był komendantem garnizonu w Różanie. W roku 1921 ukończył Szkołę Podchorążych w Warszawie. W tymże samym roku był młodszym oficerem kompanii. Ukończył też kurs obsługi miotaczy w Chełmnie na Pomorzu.
W czerwcu 1921 roku mianowany został na stopień oficerski podporucznika. Rok później w dniach: 10.V–23.VII 1922 r. odbył praktykę w II Batalionie Aerodynamicznym w ówczesnej Jabłonnie (później Legionowie). Był też uczestnikiem Kursu Obserwatorów Balonowych w Centralnej Szkole Aeronautycznej w Toruniu. Przez ponad trzy lata (od 1.IX.1924 – 23.IX.1927) był kierownikiem Wytwórni Wodoru i Tlenu w Centralnych Zakładach Balonowych gdzie uległ poparzeniu. W sierpniu 1927 został Kierownikiem Warsztatów Mechanicznych w Centralnych Zakładach Balonowych.

Mistrz balonów wolnych

Był też uczestnikiem licznych zawodów balonowych. W roku 1930 wraz z por. Janem Zakrzewskim zdobył puchar w IV Krajowych Zawodach Balonów Wolnych. W roku1932 wziął udział w Międzynarodowych Zawodach Balonów Wolnych o puchar im. Jamesa Gordona Bennetta. Wraz z por. Antonim Januszem zajął wówczas czwarte miejsce. W roku 1934 lecąc wraz z kpt. Franciszkiem Hynkiem balonem „Kościuszko” wygrał te zawody. Kolejne zwycięstwo to lot w maju1939 w XI Krajowych Zawodach Balonów Wolnych o Puchar im. płk. Aleksandra Wańkowicza. Zawody odbywały się w Mościcach, a razem z Władysławem Pomaskim brał udział ppor. Kajetan Kalisz. Lecieli wtedy balonem „Lublin”.
*
Wybuch wojny uniemożliwił Pomaskiemu wzięcie udziału w kolejnych zawodach o puchar Gordon Bennetta wyznaczonych na 3 września 1939 roku. W okresie okupacji przedostał się do Anglii gdzie mieszkał aż do roku 1981. Zmarł w randze majora. Po śmierci urnę z prochami przewieziono do kraju. Pochowany został na cmentarzu parafialnym w Szwelicach.

Tekst i rysunek:

Andrzej Zalewski (28.02.1948 – 31.12.2016)
• miłośnik Legionowa i Mazowsza,
• historyk sztuki,
• b. Prezes TPL,
• długoletni współpracownik
tygodnika „Mazowieckie To i Owo”.

Komentarze