Szlak dziedzictwa serockich Żydów

Folder-przewodnik do „Szlaku dziedzictwa serockich Żydów”

W niedzielę 20 lipca 2025 r. w Serocku nastąpi otwarcie „Szlaku dziedzictwa serockich Żydów”. Projekt ten wpisuje się w prowadzony od kilku lat proces oznaczania obiektów historycznych w mieście i jest ważnym elementem zachowania lokalnej historii.

Pierwsze wzmianki o Żydach w Serocku i okolicach pochodzą z XVIII w. Początkowo prowadzili karczmy, a potem zajmowali się także handlem i rzemiosłem. Społeczność mieszkała głównie w kwartale tworzonym przez dzisiejsze ulice Pułtuską, 11 Listopada, Rynek i Kościuszki. Tam znajdowała się synagoga i siedziba gminy żydowskiej. Mykwę usytuowano nad strumykiem przy dzisiejszym Trakcie Spacerowym. Cmentarz znajduje się na granicy Serocka i Wierzbicy. Przed wybuchem II wojny światowej Żydzi stanowili prawie połowę mieszkańców miasta.

Kres społeczności nastąpił 5 grudnia 1939 r. Tego dnia Niemcy wypędzili wszystkich Żydów z miasta. Trafili oni do Nasielska, a później wywieziono ich na Podlasie. Tam umieszczono w gettach, a potem zamordowano w obozie Zagłady w Treblince. Z dwóch i pół tysiąca serockich Żydów wojnę przeżyło niewiele ponad sto osób.

Ślady społeczności żydowskiej w Serocku są nieliczne i pamięć o niej zaciera się. Miasto i Gmina Serock od lat podejmuje starania aby seroccy Żydzi pozostali w pamięci dzisiejszych mieszkańców miasta. Dużym i ważnym przedsięwzięciem samorządu było objęcie opieką cmentarza żydowskiego w roku 2023 – uporządkowano nekropolię oraz zbudowano lapidarium z ocalonych macew.

Jedna z tablic historycznych – element szlaku

Pod koniec 2024 r. władze miejskie złożyły wniosek i uczestniczyły w konkursie grantowym ogłoszonym przez fundację Forum Dialogu – pozarządową organizację zajmującą się między innymi upamiętnianiem społeczności żydowskiej. Na wiosnę 2025 r., po pozytywnej ocenie komisji konkursowej, zostały przyznane środki we wnioskowanej wysokości 9300 zł brutto – na projekt „Szlak dziedzictwa serockich Żydów”. Realizacja projektu nie wymagała wkładu finansowego Miasta i Gminy Serock. W realizację projektu byli zaangażowani pracownicy Urzędu Miasta i Gminy w Serocku – Gabriela Łagowska i Mirosław Pakuła, jednocześnie aktywista Sieci Forum Dialogu.

Zasadniczym składnikiem projektu było opracowanie i wykonanie siedmiu tablic informacyjnych przygotowanych zgodnie ze wzorem przyjętym dla obiektów historycznych w Systemie Identyfikacji Miejskiej. Tablice zostaną umieszczone na, lub w pobliżu obiektów związanych ze społecznością żydowską Serocka. W przypadku obiektów nieistniejących zostaną umieszczone w miejscu w którym dane budynki się znajdowały. Druga część projektu dotyczyła przygotowania i wydania folderu – przewodnika zawierającego informacje o obiektach oraz mapy.

Spotkanie online z Helen Albert, potomkinią serockich Żydów.
Fot. D. Gołębiewska

Innymi elementami projektu były spacery historyczne śladami społeczności żydowskiej Serocka oraz spotkanie online z Helen Albert z USA, potomkinią serockich Żydów. Spotkanie to odbyło się 29 czerwca 2025 r. z udziałem mieszkańców Serocka, wśród których znaleźli się między innymi burmistrz Miasta i Gminy Serock Artur Borkowski, przewodniczący Rady Miejskiej Tomasz Pszczoła i radny Mariusz Rosiński. W czasie spotkania Helen Albert opowiedziała o dramatycznych losach matki, która urodziła się w Serocku, o innych członkach rodziny, a potem odpowiadała na pytania serocczan.

Projektowi towarzyszy fanpejdż na Facebooku „Śladami serockich Żydów” oraz specjalna zakładka poświęcona szlakowi na stronie Urzędu Miasta i Gminy w Serocku.

W niedzielę 20 lipca 2025 r. zapraszamy Państwa na otwarcie „Szlaku dziedzictwa
serockich Żydów”. Zbiórka na Rynku w Serocku o godz. 9.00. Udział jest bezpłatny.  Przewodnikiem będzie Mirosław Pakuła.

Mirosław Pakuła

Komentarze