CHOTOMÓW. Przyniosłam wieść o godzinie „W”
2018-08-01 4:55:44
Pola Cudna, Chotomów 1943
Archiwum prywatne
APOLONIA CUDNA-KOWALSKA pseudonim „Anielka” jest prezesem koła nr 11 Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Chotomowie. Pełni rolę rzecznika prasowego Zarządu Okręgu Warszawa Powiat ŚZŻAK. W dniu wybuchu Powstania Warszawskiego miała 15 lat
Od początku okupacji hitlerowskiej zaangażowana była w prace konspiracyjną drużyny harcerskiej z Chotomowa. Oto jak pani Pola wspomina dzień 1 sierpnia 1944 roku na łamach „Powstańca Warszawskiego”:
Nie grały nam surmy bojowe…
Surmy nie grały, werble nie warczały, ale serca biły mocno. Dochodzące z niedalekiego frontu odgłosy armat budziły nadzieję na wolność!
Pierwszy dzień sierpnia 1944 roku zapisał się w mojej pamięci jako dzień euforii i radości. W południe od druhny „Aliny” (hm. Halina Drewnikówna-Raczyńska) otrzymuję rozkaz – mam się udać pod wskazany adres do Legionowa! Biegnę jak na skrzydłach. Docieram do piętrowej wilii otoczonej drucianą siatką. Naciskam przycisk dzwonka u furtki. Dostaję się do wewnątrz posesji. Ktoś uchyla drzwi, wymieniamy hasła, otrzymuję jakiś karteluszek. Ukrywam go w zakładkach skórzanego paska. W tym, wydaje się, bezpiecznym schowku noszę od 1942 roku krzyż harcerski… Wracam poboczem szosy Legionowo – Zegrze. Środkiem jezdni w kierunku na Radzymin suną kolumny niemieckich czołgów. Na ich cielskach żołnierze z bronią gotową do strzału. – Freulein, Freulein! – wołają. Ze wzrokiem wbitym w ziemię przyspieszam kroku. Skręcam w prawo, mijam stację Legionowo i wzdłuż torów biegną do Chotomowa. Za Przystankiem Legionowo, na wysokości tzw. Dużej Wsi w Chotomowie, spotykam grupę mężczyzn na torach. Rozkręcają szyny? Uciekaj stąd! – krzyczą. To była drużyna st. sierż. Kościelaka „Młota” z plutonu 700S, którym dowodził st. sierż. Stanisław Czarnecki „Czort”.
W gmachu szkoły czekają na mnie druhna „Alina” i jej przyboczna „Danka” (Halina Danuta Krasińska). Przyniesiony karteluszek oddaję „Alinie”, natychmiast gdzieś znika… Wraca i zarządza zbiórkę sanitariuszek w trybie alarmowym w gmachu szkoły na godzinę 17.00. Po latach dowiedziałam się, że z Legionowa przyniosłam dla 3 kompanii chotomowskiej rozkaz rozpoczęcia powstania.
Na krótko przed godziną „W” wybiegam z domu z przewieszoną przez ramię torbą pierwszej pomocy. Ścieżką w ogrodzie maszeruje przede mną na punkt zborny ojciec z biało-czerwoną opaską na ramieniu, w berecie na głowie (Stanisław Cudny „Skiba”, w godzinie „W” żołnierz Wojskowej Służby Ochrony Powstania). W drzwiach domu zapłakana mama… – Żebyście tylko jakiegoś nieszczęścia nie ściągnęli – słyszę.
W gmachu szkoły jest już zastęp instruktorski (Irena i Janka Dermeniakówny, Henia Nagatówna, „Danka”). Nasz zastęp „Mrówek” stawił się w pełnym komplecie: Baśka Grabowska, Irka Małecka, Wanda Jabłońska, Krysia Jaszewska, Marysia Kaczmarek. Zaczątki drużyny powstały w 1940 roku, a zastęp „Mrówek” w marcu 1942 roku. Wiosną tamtego roku na cmentarzu, osłonięte krzakami kwitnących fioletowo bzów, składałyśmy przyrzeczenie harcerskie – na prochy powstańca z 1863 roku. Wszystkie byłyśmy łączniczkami, kolporterkami prasy, ukończyłyśmy kurs sanitarny i pierwszej pomocy.
Zapisywanie historii
O historii walk powstańczych VII Obwodu „Obroża” Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej można przeczytać w biuletynie „Na przedpolu Warszawy” redagowanym przez panią Polę Cudną-Kowalską – strona internetowa „Obroży”: http://www.ibprs.pl/ak_obroza_kampinos/
Pani Pola przygotowuje obecnie wydanie książki, w której znajdzie się zapisana w pamięci, fotografiach i dokumentach historia jej rodziny.
Piotr Nowotny
Artykuł pochodzi TiO 31/2008
Apolonia Cudna-Kowalska ps. „Anielka” (1928-2016). Apolonia Cudna-Kowalska była prezesem Koła nr 11 Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Chotomowie, a także wiceprezesem Zarządu Okręgu Warszawa-Powiat ŚZŻAK. Pogrzeb odbył się w Warszawie 12 sierpnia, a pochowana została na wawrzyszewskim cmentarzu.
Urodziła się w Chotomowie i była córką Stanisława i Aleksandry z domu Kowalewskiej. Od roku 1938 r. należała do drużyny harcerskiej, a następnie do drużyny Szarych Szeregów „Burza” w Chotomowie. W 1942 r. ukończyła szkołę powszechną, a od 1943 r. uczyła się w warszawskim gimnazjum im. Marii Skłodowskiej-Curie. Nieopodal domu, w zastępie harcerskim pełniła w tym czasie funkcję łączniczki, kolportowała prasę podziemną, a w 1944 r. ukończyła kurs sanitarny. 1 sierpnia 1944 r. przeniosła rozkaz dowództwa I batalionu dla 3. Kompanii chotomowskiej – rozpoczęcia działań powstańczych w godzinie „W”. Podczas Powstania pomagała rannym, ukrywała sprzęt medyczny, uczestniczyła w organizowaniu pogrzebów czy zacieraniu śladów po Powstaniu. Po wojnie pracowała w chotomowskiej szkole i jednocześnie kończyła studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Po zamążpójściu całe życie zawodowe pracowała jako redaktor encyklopedysta w Wydawnictwie Ministerstwa Obrony Narodowej. Została odznaczona Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski , a także Warszawskim Krzyżem Powstańczym i Krzyżem Armii Krajowej.”