Cienie chmur nad pomordowanymi

Proboszcz legionowskiej parafii pw. Św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny, ks. ppłk Marcin Czeropski współcelebrował polową Mszę św. na kościach tysięcy pomordowanych na terenie Fortu III pod Pomiechówkiem. W niedzielę 27 lipca uczciliśmy 81-szą rocznicę zbiorowego mordu niemieckiego na polskich więźniach Fortu III pod Pomiechówkiem. Nad placem, który niegdyś był świadkiem egzekucji, w tym roku też krążyły czarne chmury. Słońce wyjrzało jedynie na czas uroczystości, jakby i ono chciało przyłączyć się do oddania czci tym, którzy za Ojczyznę oddali życie.

Uroczystości rozpoczęła Msza polowa sprawowana na tymczasowym ołtarzu ustawionym na wojskowych pojazdach, koncelebrowana przez br. Dariusza Miastowskiego i ks. ppłk. Marcina Czeropskiego. W milczącym skupieniu, w cieniu białych krzyży na cmentarzu ofiar kryjącym szczątki tysięcy zamordowanych, wygłoszono kazanie i przemówienia pełne refleksji nad historią. Kulminacją stał się Apel Pamięci – echo formacji zbrojnych – po którym złożono wieńce i kwiaty. Odczytano także listy od ministra obnrony narodowej oraz europosła PiS, Tobiasza Bocheńskiego. Pokaz historycznych pojazdów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie zorganizowany przez Jeep Willys Club Polska przeniósł uczestników w wojenną rzeczywistość. Możliwe było zwiedzanie Fortu III z przewodnikiem, co pozwoliło osobiście zgłębić bolesne fakty.

Wśród delegacji składających wieńce byli m.in. starosta nowodworski Magdalena Biernacka, wicestarosta Andrzej Pacocha, wójt Pomiechówka Dariusz Bielecki, wójt Nasielska Radosław Kasiak, wójt Nowego Miasta Sławomir Zalewski, ppłk Dariusz Grzyb z 64 Batalionu Lekkiej Piechoty oraz saperzy z Kazunia. Obecni też przedstawiciele Nowej Nadziei Oddział Nowodworski: wiceprzewodniczący Bartosz Wiktorowicz z Moniką Wiktorowicz, Pauliną Głogowską i Patrykiem Dobrydniem. W uroczystościach wzieli także udział przedstawiciele ZS “Strzelec”: chor. zs Adam Zerbun i mjr zs Piotr Korycki.

Bartosz Wiktorowicz po uroczystości zapewnił: „Jako członkowie Nowodworskich struktur Konfederacji a przede wszystkim jako Polscy patrioci cieszymy się, że mogliśmy uczestniczyć w tak ważnej i doniosłej uroczystości upamiętniającej rocznicę tragicznych wydarzeń związanych z likwidacją więzienia gestapo w Forcie III Pomiechówek. Obchody mające na celu oddanie hołdu ofiarom ataku nazistowskich Niemiec na Narodzie Polskim z roku na rok wzbudzają coraz większe zainteresowanie. Dzięki temu pamięć o bolesnych zbrodniach na mieszkańcach północnego Mazowsza trwa i stanowi świadectwo wydarzeń przekazywane kolejnym pokoleniom. Nie możemy pozwolić aby dziedzictwo osób zamęczonych w katowniach okupanta zostało zatarte w odmętach bieżących wydarzeń, także na skutek naszego zaniedbania. Uczestnictwo w obchodach ma dla mnie wymiar również osobisty, ponieważ dotyczy bezpośrednio osób z mojej najbliższej rodziny. Warto pamiętać jednak, co zostało też zaznaczone w trakcie dzisiejszych obchodów, że nazistowski okupant nie był jedynym antagonistą ówczesnych realiów. Wielu naszych rodaków walczących o wolną Polskę zginęło również w skutek działań reżimu sowieckiego, który według statystyk ma na swoim koncie jeszcze więcej ofiar a krzywdy te nadal czekają na zadośćuczynienie. Z naszej strony zrobimy wszystko co jest możliwe aby pamięć o tragicznych wydarzeniach tamtego okresu trwała wśród naszej lokalnej społeczności bo wierzymy, że buduje to naszą teraźniejszą tożsamość narodową. A w obecnych, niespokojnych czasach tej tożsamości mamy zauważalny deficyt.”

Organizatorami byli Powiat Nowodworski, Fundacja Fort III Pomiechówek i Jeep Willys Club Polska, przy współudziale 9. Brygady Wsparcia Dowodzenia DG RSZ im. gen. dyw. Wiktora Thommée i 2 Mazowieckiego Pułku Saperów. „Dla lokalnej społeczności to nie tylko bolesna rocznica, lecz także żywa lekcja historii” – podkreślili.

Wydarzenie wpisało się w projekt edukacyjno-historyczny „Fort III Pomiechówek – historia i tradycja”, wsparty dotacją 27.500 zł z Ministerstwa Obrony Narodowej. Całkowity koszt 34.220 zł, różnicę pokryła fundacja. W ramach projektu odbyło się siedem otwartych spotkań historycznych i sześć lekcji dla uczniów, z pracami porządkowymi na terenie. Realizacja trwa od 11-VII do 31-XII-2025 r.

Fundacja poinformowała o wpłacie 23.950,50 zł z 1,5% podatku za 2024 r. „Jesteśmy ogromnie wdzięczni wszystkim darczyńcom. Dzięki Wam przyszłość Fortu III jest bezpieczna” – przekazali przedstawiciele. To miejsce pamięci staje się ośrodkiem edukacji, budującym tożsamość narodową na prawdzie i ofierze, co harmonizuje z katolicką troską o dziedzictwo.

Fort III w Pomiechówku, wzniesiony w latach 1883–1888 jako element rosyjskiej Twierdzy Modlin, był świadkiem walk I wojny światowej w 1915 r. oraz obrony w 1939 r. podczas II wojny światowej. Od 1941 r. Niemcy przekształcili go w obóz przejściowy, i więzienie Gestapo, gdzie torturowano i mordowano tysiące Polaków. Ostatnia masowa egzekucja miała miejsce 30-VII-1944 r. – podczas likwidacji obiektu zamordowano około 300 więźniów. Ekshumacje w 1945 r., 1946 r. i 1966 r. ujawniły skalę zbrodni, potwierdzając rolę fortu jako największej katowni północnego Mazowsza.

Shadows of Clouds Over Pomiechówek: Tribute to the Murdered at Fort III

Residents honored the 81st anniversary of the collective murder of Polish prisoners at Fort III near Pomiechówek. On July 27, 2025, at 2:00 p.m. on the grounds of Fort III in Pomiechówek, the faithful, authorities, and military gathered. They arrived despite black clouds and rain threats. The purpose was to pay homage to the victims of the German transit camp and penal-investigative prison.

The ceremonies began with a field Mass on a temporary altar from military vehicles, concelebrated by Br. Dariusz Miastowski and Fr. Lt. Col. Marcin Czeropski. In silent focus, in the shadow of white crosses on the victims’ cemetery hiding the remains of thousands murdered, speeches full of reflections on history were delivered. The culmination was the Memory Appeal – an echo of the fallen’s names – after which wreaths and flowers were laid. A display of historical vehicles of the Polish Armed Forces in the West by the Jeep Willys Club Polska transported participants to wartime reality. Touring Fort III with a guide was possible, delving into painful facts.

Fort III in Pomiechówek, erected in 1883–1888 as part of the Russian Modlin Fortress, witnessed battles of World War I in 1915 and defense in 1939 during World War II. From 1941, the Germans transformed it into a transit camp, ghetto for Jews, and Gestapo prison, where thousands of Poles and Jews were tortured and murdered. The last mass execution occurred on July 30, 1944 – during the facility’s liquidation, about 300 prisoners were killed. Exhumations in 1945, 1946, and 1966 revealed the scale of crimes, confirming the fort’s role as the largest torture chamber in northern Mazovia.

Among the delegations laying wreaths were, among others, Nowodworski County Starost Magdalena Biernacka, Deputy Starost Andrzej Pacocha, Pomiechówek Commune Mayor Dariusz Bielecki, Nasielsk Commune Mayor Radosław Kasiak, Nowe Miasto Commune Mayor Sławomir Zalewski, Lt. Col. Dariusz Grzyb from the 64th Light Infantry Battalion, and sappers from Kazuń. Present were also representatives of the New Hope Nowodworski Branch: Vice-Chairman Bartosz Wiktorowicz with Monika Wiktorowicz, Paulina Głogowska, and Patryk Dobrydnio.

Bartosz Wiktorowicz after the ceremony assured: “As members of the Nowodworski structures of the Confederation and above all as Polish patriots, we are glad that we could participate in such an important and momentous ceremony commemorating the anniversary of the tragic events related to the liquidation of the Gestapo prison at Fort III in Pomiechówek. The commemorations aimed at paying tribute to the victims of the Nazi German attack on the Polish Nation are arousing increasing interest year by year. Thanks to this, the memory of painful crimes against the residents of northern Mazovia endures and constitutes a testimony of events passed on to subsequent generations. We cannot allow the heritage of people tortured in the occupant’s torture chambers to be erased in the depths of current events, also due to our negligence. Participation in the commemorations has a personal dimension for me, as it directly concerns people from my closest family. It is worth remembering, however, as was also noted during today’s commemorations, that the Nazi occupier was not the only antagonist of those times. Many of our compatriots fighting for a free Poland also died as a result of the Soviet regime’s actions, which according to statistics has even more victims on its account, and these wrongs are still awaiting redress. On our part, we will do everything possible to ensure that the memory of the tragic events of that period endures in our local community because we believe that it builds our current national identity. And in these turbulent times, we have a noticeable deficit of this identity.”

The organizers were the Nowodworski County, Fort III Pomiechówek Foundation, and Jeep Willys Club Polska, with the participation of the 9th Command Support Brigade DG RSZ named after Gen. Div. Wiktor Thommée and the 2nd Mazovian Sapper Regiment. “For the local community, this is not only a painful anniversary, but also a living history lesson” – emphasized the organizers.

The event was part of the educational-historical project “Fort III Pomiechówek – History and Tradition,” supported by a grant of 27,500 zł from the Ministry of National Defense. The total cost was 34,220 zł, the difference covered by the foundation. As part of the project, seven open historical meetings were held on the Fort’s grounds and six lessons for students of primary and secondary schools, enriching knowledge of local heritage. To guarantee dignified conditions, necessary cleaning and adaptive works were performed on the site. The project implementation spans from July 11 to December 31, 2025.

The foundation announced on its official profile the deposit of 23,950.50 zł from the 1.5% tax for 2024. “We are immensely grateful to all donors. Thanks to you, the future of Fort III is secure” – conveyed the representatives. This place of memory becomes a center of education, building national identity on truth and sacrifice, which harmonizes with Catholic care for heritage.

Komentarze