HISTORIA BLISKA. Legionowo we wrześniu 1939. Kalendarium obrony

Żołnierze 1 Dywizjonu Pociągów Pancernych w Legionowie przy pociągu nr 12 „Poznańczyk”- koniec lat 30.
Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Legionowie

Garnizon Legionowo w dniu 1 września tętnił tysięczną rzeszą żołnierzy, rezerwistów przybywających zgodnie z rozkazami mobilizacyjnymi do 1. dywizjonu pociągów pancernych, 2. batalionu mostów kolejowych , 2. batalionu balonowego

Trwało organizowanie jednostek na stopie wojennej. Mobilizowane kompanie mostów kolejowych (15 kompanii) 2 batalionu opuszczają transportami garnizon i udają się w wyznaczone rejony zadań na terenie całej Polski – już w dniu 27 sierpnia wyjechało ich 6. W koszarach saperów kolejowych (Kozłówka) trwa mobilizacja dziewięciu kompani mostów kolejowych i organizuje się Zgrupowanie Saperów Kolejowych pod dowództwem kpt. Bolesława Bronisza.
Wojskowa Wytwórnia Balonów i Spadochronów zabezpieczała sprzęt i park maszynowy.
Trzy Kompanie Balonowe (3,4,5 ) 2 batalionu balonowego od 27 sierpnia znajdowały się już w Warszawie i stawiały zapory balonowe zgodnie z zadaniami stawianymi przez Dowództwo Obrony Przeciwlotniczej. 6. kompania por Zbigniewa Burzyńskiego dowodzona w dniu 1 września przez por. pil. obs. Bal. Stanisława Kotowskiego dysponująca ciężkimi karabinami maszynowymi zajęła stanowiska ogniowe do obrony przeciwlotniczej na wydmach obok Państwowego Instytutu Aerologii. 7. kompania balonów obserwacyjnych stanęła biwakiem w Michałowie – Reginowie i organizowała stanowiska obrony przeciwlotniczej.

W centralnej części koszar i przy poligonie na Piaskach mobilizowała się 1 Baza Pociągów Pancernych.
– Pociąg pancerny nr 13 gen Sosnkowski pod dowództwem kpt. Stanisława Młodzianowskiego ok. godz. 12.00 wyrusza do Nasielska i zostaje przydzielony do Armii Modlin.
– Pociąg Pancerny nr 15 „Śmierć”pod dowództwem kpt. Kazimierza Kubaszewskiego mobilizuje się w koszarach z przydziałem do Odwodu Naczelnego Wodza a następnie zostaje skierowany do Modlina.
Pociąg Pancerny nr 11 „Danuta” pod dowództwem kpt. Bronisława Korobowicza otrzymał przydział do Armii Poznań i już od 25 sierpnia patrolował zachodnią granicę w okolicach Kcyni i Chodzieży pod Piłą.
Pociąg Pancerny nr 12. „Poznańczyk pod dowództwem kpt. Kazimierza Majewskiego przydzielony do Armii „Poznań , operuje w okolicach Krotoszyna.
Pociąg Pancerny nr 14 Paderewski zostaje przydzielony do Armii „Pomorze” znajduje się w „korytarzu” pomorskim pod Chojnicami.
W mieście w oparciu o ośrodek zdrowia – szpital przy ul Mickiewicza 23 , kino „Bajka” oraz Szkołę Handlową przygotowywane są szpitale polowe. Nauka w szkołach zostaje przerwana.
Między 2 i 3 września piloci z lotniska w Poniatowie startują do kolejnych walk powietrznych z nalotami niemieckimi.
4 września lotnisko zapasowe zostaje ewakuowane do Błonia pod Warszawę na najbardziej zagrożony kierunek zachodni.
7 września ok. godz 16.30 (jak wspomina w relacji Zbigniew Burzyński) 6 kompania balonowa prowadząc obronę przeciwlotniczą z wydm koło Państwowego Instytutu Meteorologicznego prowadzi silny ogień do samolotów niemieckich, palące się samoloty upadają gdzieś koło Nieporętu,
7 i 8 września następuje ewakuacja Wojskowej Wytwórni Balonów i Spadochronów oraz pozostałych baz 2 Batalionu Balonowego, 1 Dywizjonu Pociągów Pancernych, 2 Batalionu Mostów Kolejowych , Centralnej Składnicy Nawierzchni Kolejowych oraz Składnicy Lotniczej. Ewakuowane zostają również rodziny kadry wojskowej jednostek i pracowników Wytwórni, które transportami kolejowymi docierają w ciężkich warunkach wojny w rejon Siedlec, Mrozów i na Lubelszczyznę.
Od 8 września rozpoczynają się walki pod Dębe, Wieliszewem, Zegrzem, Rynią. Do szpitali polowych przybywają pierwsi ranni.
W Legionowie w dniu 8 września o godz. 10.00 w związku z ewakuacją władz gminnych na wschód z inicjatywy Komendanta Policji Domarackiego zostaje utworzony 15- osobowy Obywatelski Zarząd Gminy w osobach: Mikołaja Borzyma, Władysława Klema, Pawła Strzelca, Józefa Jedlińskiego, Janusza Muszyńskiego, Jana Kokalskiego, Jana Kozłowskiego, Michała Doroszewskiego, Józefa Zielinskiego, Antoniego Kamińskiego, Stanisława Szlengiela, Tadeusza Wardenckiego, Romana Gierszewskiego, Stanisława Orłowskiego, Marii Paszkowskiej.
Komisarycznym Wójtem zostaje Mikołaj Borzym a jego zastępcami Tadeusz Wardencki i Władysław Klem.

Protokół nr 1 Komisarycznego Obywatelskiego Zarządu Gminy w Legionowie z 8 września 1939 r. Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Legionowie

Zarząd pomimo ciężkiej sytuacji wojennej organizuje społeczeństwo , zapewnia porządek w mieście, udziela pomocy potrzebującym i uchodźcom, którzy docierają do Legionowa.
Walki na naszym obszarze prowadzone są do 12 września. Walczące oddziały Warszawskiej Brygady obrony Narodowej , 8 i 20 Dywizji Piechoty odchodzą do obrony Warszawy.
13 Września w mieście pojawiają się pierwsze patrole Niemców. Rozpoczyna się ciężki okres okupacji jeszcze w atmosferze walk obronnych prowadzonych w rejonie Modlina i w Warszawie w nadziei, że karta wojny się odwróci, ze ruszą z ofensywa alianci, którzy wypowiedzieli wojnę niemieckiemu agresorowi.
Społeczeństwo Legionowa musiało przez pięć lat zdawać egzamin z patriotyzmu i jak wiemy zdało go doskonale ponosząc wiele ofiar i wyrzeczeń przez cały okres okupacji. Dziś tę daninę dla Ojczyzny symbolizują tak liczne w naszym mieście i w obszarze powiatu legionowskiego żołnierskie mogiły, miejsca pamięci narodowej i tablice honorowe.

Erazm Domański

Komentarze