HISTORIA. Legionowski ślad Centkiewiczów

Przed odpłynięciem na Wyspę Niedźwiedzią, 1932 r.
Drugi od lewej Cz. Centkiewicz.
W środku Jean Lugeon dyrektor PIM.
Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Legionowie

Ogłoszenie przez Radę Miasta w Legionowie roku 2012 – „Rokiem Aliny i Czesława Centkiewiczów” pozwoli przypomnieć sylwetki tych znakomitych pisarzy i podróżników tak silnie związanych z naszym miastem

Dotychczasowa wiedza o legionowskim okresie życia Aliny i Czesława Centkiewiczów stała się pełniejsza dzięki pozyskaniu przez Muzeum Historyczne bezcennych pamiątek po pisarzach. Są to zarówno dokumenty osobiste, jak np. prawo jazdy z 1922 r., listy od Jarosława Iwaszkiewicza, jak i odznaczenia, np. Order Uśmiechu, legitymacja Związku Literatów Polskich, a także ulubiona fajka Pisarza. Spuścizna ta po prawie 10-letnich staraniach została pozyskana od spadkobierczyni pani Temenużki Wdowczyk, która otaczała pamiątki staranną opieką. W tym roku zastaną one po raz pierwszy udostępnione w Muzeum szerokiej publiczności.
Wśród dokumentów związanych z legionowskimi śladami Czesława Centkiewicza, zwraca uwagę zaświadczenie dr. inż. J. Lugeona, dyrektora Państwowego Instytutu Meteorologicznego, potwierdzające iż w lipcu 1932 r. Centkiewicz był kierownikiem I Polskiej Wyprawy Polarnej na Wyspę Niedźwiedzią. 13-miesięczna wyprawa, która wyruszyła z Legionowa, zaowocowała nie tylko ważnymi obserwacjami naukowymi, ale także głośną książką „Wyspa mgieł i wichrów”. Cz. Centkiewicz wskazuje w niej Legionowo (wówczas Jabłonnę), jako główne miejsce przygotowań do wyprawy polarnej. W lipcu 2012 r. minie 80. rocznica tych wydarzeń.

Dokument potwierdzający iż kierownikiem wyprawy na Wyspę Niedźwiedzią był Cz. Centkiewicz.
Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Legionowie

Po powrocie z wyprawy Cz. Centkiewicz został na stałe zatrudniony w Państwowym Instytucie Meteorologicznym. Od stycznia 1935 r. do wybuchu II wojny światowej pracował w Legionowie na stanowisku kierownika Działu Radiometeorologicznego w Obserwatorium Aerologicznym PIM. Mieszkając w Warszawie przy ul. Złotej, codziennie dojeżdżał pociągiem do Legionowa. W Obserwatorium udoskonalił m.in. urządzenia do badania zaburzeń radioelektrycznych. Z ramienia PIM zainstalował także specjalistyczne przyrządy w Obserwatorium Wysokogórskim na Pop Iwanie i na Kasprowym Wierchu.

Pomiar magnetyzmu ziemskiego wykonywany przez Cz. Centkiewicza na Wyspie Niedźwiedziej, 1932 r.
Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Legionowie

W okresie pracy w Legionowie odbył wiele podróży, które zainspirowały go literacko. W czerwcu 1936 r. otrzymał polecenie od dyrektora PIM ponownego odwiedzenia miasta Tromsö i Wyspy Niedźwiedziej w Norwegii. Miał sprawdzić w jakim stanie znajduje się tablica pamiątkowa ufundowana na wyspie przez polską ekspedycję z lat 1932-1933 oraz zdemontować pozostawione Tromsö atmoradiografy. W lutym i marcu 1937 r. odbył podróż na norweskim statku myśliwskim na Morzu Barentsa. Jako kierownik Działu Radiometeorologicznego w Legionowie opublikował znane opowiadanie „Anaruk chłopiec z Grenlandii” (1937 r.), a także książki: „Czeluskin”, „W lodach Eisfiordu”, „Znowu na Północy”, „Biała Foka”.
W listopadzie 1939 r. Czesław Centkiewicz zawarł w Warszawie związek małżeński z Aliną Gliczyńską, którą poznał jeszcze w czasie studiów w Liege. Ślubu udzieli im w parafii Wszystkich Świętych…. ks. Wacław Szelenbaum – w czasie II wojny kapelan legionowskiego I Rejonu Armii Krajowej, zamordowany przez hitlerowców w 1944 r. Po upadku powstania warszawskiego Cz. Centkiewicz był więźniem obozu koncentracyjnego w KL Neuengamme pod Hamburgiem. Po wojnie zamieszkał z żoną w Jeleniej Górze, gdzie pracował na stanowisku dyrektora technicznego Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Dolnośląskiego.

Cz. Centkiewicz n statku „Isfell”, 1937 r.
Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Legionowie

Na początku lat 50. Cz. Centkiewicz ponownie powrócił do Legionowa. Początkowo w czerwcu 1950 r. otrzymał zlecenie zaprojektowania instalacji piorunochronowej na nowo odbudowanym gmachu Obserwatorium Meteorologicznym PIHM. Jednakże już od 1 października 1950 r. został na stałe zatrudniony w Legionowie na stanowisku kierownika Działu Radiometeorologicznego. Zamieszkał wówczas wraz z żoną Aliną w Legionowie, w willi stojącej tuż za głównym gmachem PIM. Na początku lat 50. kierował tu Referatem Prognoz Długoterminowych, ponadto był pomocniczym pracownikiem naukowym PIHM. Około 1956 r. Alina i Czesław Centkiewiczowie przenieśli się z Legionowa do Warszawy. Zamieszkali przy ul. Zakopiańskiej na Saskiej Kępie. W okresie legionowskim wspólnie napisali kilka książek m.in. „Na podbój Arktyki”, „Radiostacja zamilkła”, „Znowu na Wyspie Niedźwiedziej”, „Arktyka kraj przyszłości”.
Ogłoszenie „Roku Centkiewiczów” ma szansę szeroko spopularyzować związki pisarzy z Legionowem. Może dzięki temu nazwa naszego miasta pojawi się wreszcie w ich oficjalnych biografiach.

dr Jacek Szczepański
Dyrektor
Muzeum Historycznego w Legionowie

Komentarze